Το παρόν ερευνητικό έργο στοχεύει στην ανάπτυξη ενός συστήματος παρακολούθησης και πρόληψης των φυσικών καταστροφών στο Δήμο Μετσόβου λόγω της κλιματικής αλλαγής και, ταυτόχρονα, στην κάλυψη του κενού της επιστημονικής γνώσης που υπάρχει στη θεματική περιοχή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις ορεινές περιοχές.
Οι επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι:
- Η εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε δύο κρίσιμους, για τις ορεινές περιοχές, τομείς και συγκεκριμένα (α) στη διάβρωση του εδάφους και (β) στις δασικές πυρκαγιές.
- Η διερεύνηση των επιπτώσεων στους παραπάνω τομείς σε τοπική κλίμακα, σε αντίθεση με την πλειονότητα των μέχρι σήμερα μελετών, οι οποίες αφορούν σε περιφερειακή, εθνική ή και μεγαλύτερη κλίμακα, με αποτέλεσμα την αδυναμία λήψης συγκεκριμένων (tailor-cut) μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων σε τοπικό επίπεδο.
- Ο προσδιορισμός των απαραίτητων παρεμβατικών δράσεων, στο πλαίσιο αναλύσεων σκοπιμότητας (κόστους-αποτελεσματικότητας ή/και κόστους-οφέλους ή/και πολυκριτηριακές αναλύσεις), που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ανάπτυξης των ελληνικών ορεινών περιοχών.
Συνολικά, στο πλαίσιο του έργου επιδιώκεται η ανάπτυξη συστημάτων και η δημιουργία μοντέλων για την παρακολούθηση της εξέλιξης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε μια περιοχή υψηλής σημαντικότητας, η οποία περιλαμβάνει: (α) καλλιεργούμενες εκτάσεις και βοσκότοπους που υφίστανται ζημιά από την απώλεια γόνιμου εδαφικού υλικού, (β) πυκνοκατοικημένες περιοχές και εγκαταστάσεις παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας (μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα) που υφίστανται ζημιά από τα φερτά υλικά λόγω της διάβρωσης και (γ) περιοχές του δικτύου NATURA, με ιστορικό δασικών πυρκαγιών. Επιπρόσθετα, το έργο στοχεύει στην παραγωγή αξιοποιήσιμων αποτελεσμάτων για τη χαρτογράφηση της εξέλιξης των επιπτώσεων και την ανάπτυξη εργαλείων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε τοπική κλίμακα, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για την προστασία και άλλων περιοχών με καίρια οικοσυστήματα και ανθρωπογενείς δραστηριότητες υψηλού κοινωνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της έρευνας αποτελεί όχι μόνο η προσπάθεια της πρόβλεψης, πρόγνωσης και προσαρμογής στις επιπτώσεις που θα επέλθουν σε τοπική κλίμακα, αλλά και της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής αποτίμησης των συνεπειών αυτών σε σημαντικούς τομείς. Μέσω του ερευνητικού έργου, στη βάση (α) αξιοποίησης υφιστάμενων και συλλογής νέων δεδομένων, (β) εξειδίκευσης, σε τοπική κλίμακα, σεναρίων κλιματικών μεταβολών, (γ) χρήσης συστημάτων παρακολούθησης και πρόληψης και (δ) εκτίμησης σκοπιμότητας παρεμβάσεων προσαρμογής και μετριασμού επιπτώσεων, επιδιώκεται να προταθούν συγκεκριμένα μέτρα και έργα προστασίας από τις φυσικές καταστροφές και από την ενδεχόμενη αύξηση της έντασής τους λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα προτεινόμενα μέτρα και έργα προστασίας που θα περιγραφούν στο πλαίσιο ενός στρατηγικού σχεδίου προσαρμογής για την περιοχή μελέτης μπορούν, με κατάλληλες προσαρμογές, να εξειδικευτούν και για άλλες περιοχές της Περιφέρειας Ηπείρου που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα.
Συνοπτικά, το ερευνητικό έργο περιλαμβάνει:
I. Ανασκόπηση διεθνούς βιβλιογραφίας για την αξιολόγηση και επιλογή των βέλτιστων μοντέλων / μεθοδολογιών για την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην εκδήλωση των υπό εξέταση καταστροφικών φαινομένων.
II. Ολοκληρωμένη καταγραφή των φυσικών και κοινωνικοοικονομικών παραμέτρων της περιοχής ενδιαφέροντος (Δήμος Μετσόβου) στη βάση πρωτογενών ερευνών και συγκέντρωσης / ανάλυσης δευτερογενών δεδομένων.
III. Επιλογή χαρακτηριστικών κλιματικών σεναρίων και εξαγωγή κλιματικών δεικτών που θα χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση και την αποτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή ενδιαφέροντος, σε σχέση με τα υπό εξέταση καταστροφικά φαινόμενα. Κλιματική μελέτη της περιοχής ενδιαφέροντος (από πλευράς χωρο-χρονικών χαρακτηριστικών των μετεωρολογικών δεδομένων και εμφάνισης ακραίων φαινομένων) και αναγωγή των αποτελεσμάτων των μοντέλων κλιματικής μεταβολής σε μικρότερη χωρική κλίμακα στην περιοχή ενδιαφέροντος (downscaling).
IV. Εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής μεταβολής στον τομέα των φυσικών καταστροφών και, ειδικότερα, στην εδαφική διάβρωση (απώλεια εδαφικού υλικού, αύξηση στερεοπαροχής σε φράγματα και φυσικούς υδατικούς αποδέκτες) και στις δασικές πυρκαγιές, στην περιοχή ενδιαφέροντος. Για την ειδική αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, αλλά και για την ενίσχυση της αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων, θα χρησιμοποιηθεί κατάλληλος εξοπλισμός παρακολούθησης.
V. Ανάπτυξη μοντέλων για την κατασκευή δεικτών και χαρτών επικινδυνότητας της περιοχής μελέτης.
VI. Διερεύνηση των απαραίτητων μέτρων προσαρμογής για το μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον τομέα των επιλεγμένων φυσικών καταστροφών. Ανάλυση στρατηγικών και μέτρων προσαρμογής για τον προσδιορισμό των βέλτιστων παρεμβατικών δράσεων και την κατάλληλη ιεράρχησή τους.
VII. Διάχυση των αποτελεσμάτων στην τοπική κοινωνία, μέσω δράσεων ενημέρωσης αλλά και μέσω ανάπτυξης εφαρμογών, όπως η δημιουργία «Παρατηρητηρίου Πολιτών (Citizens Observatory)», μέσω του οποίου -και με άμεση συμμετοχή των πολιτών- θα συλλέγεται πολύτιμη πληροφορία για κρίσιμες παραμέτρους των υπό εξέταση φυσικών καταστροφών.
Στην Εικόνα 1 αποτυπώνεται η διάρθρωση του ερευνητικού έργου.
Εικόνα 1. Διάρθρωση Ερευνητικού Έργου