Ο Δήμος Μετσόβου είναι δήμος της Περιφέρειας Ηπείρου, ο οποίος συστάθηκε με τη διοικητική ανασυγκρότηση του 2011 και, συγκεκριμένα, με τη συνένωση των Καποδιστριακών Δήμων Εγνατίας, Μετσόβου και της κοινότητας Μηλέας. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και συνορεύει με τους Δήμους Ιωαννιτών, Ζαγορίου, Βορείων Τζουμέρκων και Καλαμπάκας. Απλώνεται στις πλαγιές της Βόρειας Πίνδου και είναι ένας από τους ορεινότερους δήμους της Ελλάδας. Πρωτεύουσα του δήμου είναι η κωμόπολη του Μετσόβου, χτισμένη σε υψόμετρο 1.150 m.
Βάσει της απογραφής του 2011, ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Μετσόβου είναι 6.196 άτομα. Μόνο η κωμόπολη του Μετσόβου έχει 2.500 μόνιμους κατοίκους. Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται, συγκριτικά, τα πληθυσμιακά στοιχεία του Δήμου Μετσόβου κατά την απογραφή του 2001 και του 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Η σύγκριση γίνεται ανά Δημοτική Ενότητα (Δ.Ε.), λόγω του γεγονότος ότι το 2001 η διοικητική διαίρεση της περιοχής ήταν διαφορετική από την υφιστάμενη. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό γίνεται φανερή η αξιοσημείωτη αύξηση του πληθυσμού στην περιοχή της Δ.Ε. Μετσόβου, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες Δ.Ε., οι οποίες εμφανίζουν σημαντική μείωση του πληθυσμού το 2011 σε σχέση με το 2001.
Διάγραμμα 1. Σύγκριση μόνιμου πληθυσμού ανά Δ.Ε. του Δήμου Μετσόβου, βάσει της απογραφής 2001 και 2011 (Πηγή: http://www.statistics.gr/ και ίδια επεξεργασία)
Η ευρύτερη περιοχή του δήμου χαρακτηρίζεται από ένα πολυσχιδές ανάγλυφο, που αποτυπώνεται όχι μόνο στις ψηλές βουνοκορφές και τις έντονες κλίσεις της περιοχής, αλλά και στο πυκνό υδρογραφικό δίκτυο. Ψηλά βουνά (τμήματα της οροσειράς της Β. Πίνδου) απλώνονται γύρω της, όπως ο Λάκμος ή Περιστέρι (2295 μ.) νότια, το Μαυροβούνι (2159 μ.) βόρεια, η Τσούκα Ρόσα (υψ. 1987 μ.) βορειοδυτικά και τα βουνά του Ζυγού (υψ. 1746 μ.) ανατολικά.
Από το Μέτσοβο πηγάζει ο Μετσοβίτικος ποταμός (παραπόταμος του Άραχθου), ενώ επίσης, σε μικρή απόσταση, πηγάζουν ο Αχελώος, ο Αώος και οι παραπόταμοι του Αλιάκμονα (Βενέτικος) και του Πηνειού. Η ευρύτερη, λοιπόν, περιοχή, θεωρείται η υδρολογική καρδιά της Ελλάδας (Χάρτης 1). Παράλληλα, το υδρογραφικό δίκτυο εμπλουτίζεται από ρέματα και χειμάρρους, καθώς και από την τεχνητή λίμνη πηγών Αώου, που βρίσκεται μεταξύ των περιοχών Μετσόβου, Γρεβενιτίου και Χρυσοβίτσας.
Χάρτης 1. Χάρτης Δήμου Μετσόβου
Οι πεδινές εκτάσεις της περιοχής είναι ελάχιστες και βρίσκονται -κατά κύριο λόγο- κατά μήκος του Μετσοβίτικου ποταμού, αλλά και στα μικρά οροπέδια των περιοχών Μετσόβου και Μηλιάς, που χρησιμοποιούνται σαν βοσκότοποι. Τα υπόλοιπα τμήματα της περιοχής καλύπτονται από πυκνά δάση - μεγάλες δασικές εκτάσεις φυλλοβόλων και κωνοφόρων δέντρων -, συγκροτώντας ένα πλούσιο οικοσύστημα.
Η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει περισσότερα από 1.800 είδη φυτών. Χαρακτηριστικά αναφέρονται:
- μεσευρωπαϊκή χλωρίδα, όπως QUERCUS SESSILIFLORA, ACER PLATANOIDES, ACER PSEUDOPLATANUS, ULMUS MONTANA, PINUS NIGRA από τα δενδρώδη είδη και ERICA CARNEA, VACINIUM MYRTILLUS από τα θαμνώδη.
- χλωρίδα της νότιας και νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως QUERCUS PUBESCENS, QUERCOUS CONFERTA, QUERCUS CERRIS, OSTRYA CARPINIFOLIA, FRAXINUS ORNUS.
- ενδημικά των Βαλκανίων όπως PINUS LEUCODERMIS, ABIES BORISII REGIS καθώς και σπάνια είδη όπως LILIUM HELDREICHII.
Όσον αφορά στην πανίδα της περιοχής, η γεωγραφική θέση του δήμου, σε συνδυασμό με την υψομετρική διαβάθμιση και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον δημιουργούν συνθήκες που ευνοούν την παρουσία αρκετά πλούσιας πανίδας (ασπόνδυλα, ερπετά, θηλαστικά). Αναφορικά με τα θηλαστικά, απαντώνται περισσότερα από 25 είδη, με χαρακτηριστική την παρουσία μεγάλων θηλαστικών, όπως το αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra), η βίδρα (lutra lutra), η αρκούδα (Ursus arctos), ο λύκος (Canis Lupus) και το ζαρκάδι. Ειδικά ο εθνικός δρυμός της Βόρειας Πίνδου (Βάλια Κάλντα) στις βόρειες παρυφές της περιοχής αποτελεί βοτανικό παράδεισο και ένα από τα σημαντικότερα ενδιαιτήματα της αρκούδας και του λύκου.
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από πληθώρα βιοτόπων και προστατευόμενων περιοχών, με ποικιλία ενδημικών φυτών και ζώων. Οι περιοχές Natura 2000 είναι:
- Περιοχή Μετσόβου (Ανήλιο–Κατάρα) (κωδ. GR2130006)
- Όρος Λάκμος (κωδ. GR2130007)
- Εθνικός Δρυμός Πίνδου (Βάλια Κάλντα, ευρύτερη περιοχή) (κωδ. GR1310003)
Γεωλογικά, η περιοχή ανήκει στη ζώνη της Πίνδου, με κυρίαρχα πετρώματα τον ασβεστόλιθο, το φλύσχη και τον οφειόλιθο.
Το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από ψυχρό έως δριμύ, με παρατεταμένους χειμώνες και πολλές βροχοπτώσεις την άνοιξη, ενώ τα καλοκαίρια είναι σχετικά ζεστά με αρκετές, επίσης, βροχοπτώσεις.
Οι ασχολίες των κατοίκων του Μετσόβου διαχρονικά έχουν διατηρηθεί και περιλαμβάνουν την κτηνοτροφία, την τυροκομία, την οινοποιία, τη δασοπονία, τη λαϊκή τέχνη, την υφαντουργία, καθώς επίσης και την κατασκευή κυψελών και βαρελιών. Πιο συγκεκριμένα, στο Μέτσοβο, στη Μηλιά και στο Ανήλιο, η λαϊκή τέχνη αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ασχολίες των κατοίκων. Η παραδοσιακή υφαντουργία έχει μακρά παράδοση με τα περίτεχνα υφαντά, τα κιλίμια, τα στρωσίδια, τις φλοκάτες κ.ά., με κύριο μέσο παραγωγής τον αργαλειό. Η τυροκομία αποτελεί έναν άλλο, σημαντικό πόλο ανάπτυξης της περιοχής. Στο Μέτσοβο λειτουργεί από το 1958 το τυροκομείο του ιδρύματος Τοσίτσα, που απορροφά σχεδόν ολόκληρη την παραγωγή γάλακτος της περιοχής. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ασχολείται με τον τομέα της υλοτομίας και της επεξεργασίας του ξύλου. Η μεταποίηση ξυλείας αποτελεί, σήμερα, το σημαντικότερο πλουτοπαραγωγικό πόρο και, ίσως, την κυριότερη πηγή εισοδήματος στην περιοχή, μαζί με τον τουρισμό. Ο τομέας της μεταποίησης περιλαμβάνει, πέραν του ξύλου, κτηνοτροφικά, γεωργικά, δασικά και άλλα προϊόντα. Αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής αποτελεί ο τουρισμός, ειδικά τα τελευταία χρόνια, μετά την ολοκλήρωση της Εγνατίας οδού και την κατακόρυφη αύξηση της τουριστικής κίνησης. Δε θα πρέπει, βέβαια, να παραλειφθεί και ο τομέας της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή, μέσω του Υδροηλεκτρικού σταθμού Πηγών Αώου.
Συνολικά, η περιοχή του Δήμου Μετσόβου αποτελεί ενδεδειγμένη μελέτη περίπτωσης για το συγκεκριμένο αντικείμενο του ερευνητικού έργου, καθώς ως κατεξοχήν ορεινή περιοχή: (α) συγκεντρώνει ένα συνδυασμό παραμέτρων προς μελέτη των υφιστάμενων αλλά και των μελλοντικών κλιματικών μεταβολών, (β) είναι δυνητικά ευάλωτη σε δασικές πυρκαγιές εμφανίζοντας ιστορικά χαμηλή επικινδυνότητα στο συγκεκριμένο κίνδυνο και (γ) είναι ευάλωτη στον κίνδυνο της διάβρωσης του εδάφους λόγω του γεωλογικού υποβάθρου και των μεγάλων κλίσεων του αναγλύφου.
Περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη ενότητα είναι διαθέσιμες στο Παραδοτέο ΠΕ2 (Π2.1 και Π2.2) του έργου.